Uluslararası af örgütü
Türkçe editörün notu:
25.10.2019 tarihi İlham Tohti’nin 50. Yaş günü.
Onun Çin zindanlarında geçirdiği 6. Doğum günü.
Bu günde Avrupa Parlamentosu 2019 “SACHAROW DÜŞÜNCE VE ÖZGÜRLÜK ÖDÜLÜ”nü Çin devleti tarafından müebbet hapse çarptırılan ve 2014 yılından beri hapishanede olan Uygur insan hakları savunusu Prof. İlham Tohti’ye verdi.
Uluslar arası Af örgütü ise İlham Tohtinin hapse girmeden önceki son konuşma kayıtlarını Çince sayfasında yeniden yayınladı.
İlham Tohtini karalamak için Çin güvenlik birimleri tarafından kurulan tuzaklar, suç unsuru düzenlemek için yapılan iğrenç işleri açığa çıkaran bu yazıyı Türkçeye çevirerek yayınlıyoruz.
sinoturknews.org yayın kuruluşu olarak diyoruzki:
Doğum günün kutlu olsun İlham TOHTİ!
Teşekkürler Avrupa Parlementosu!
Teşekkürler Uluslararası Af örgütü !
Teşekkürler Avrupa İnsan Hakları komisyonu !
İYİ Kİ VARSINIZ.
İlham Tohti
Bu konuşmalar Aralık 2012’de kaydedildi.
Röportajdaki konuşmacı, Uygur ve Han halkı arasında barışçıl ve eşit birlikteliği savunan bir Uygur bilgini olan İlham Tohti olup,uzun bir süre Uygur toplumunda etkili olan bağımsız web sitesi “Uygur Online/Uygurbiz”i yönetmiştir.
Bu röportajın gerçekleşmesinden bir yıl sonra, 15 Ocak 2014 tarihinde, İlham Tohti , Çin polisi tarafından evinden alındı, Eylül 2014’te “ülkeyi bölme” suçuyla ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.
Bu röportajda lham Tohti hükümet yetkililerinin kendisine suçlama hazırlamakta olduğunu öğrendiğini söyledi , son yıllarda kendisinin ve ailesinin yaşadığı zulmü açıkladı ve yaklaşmakta olan uğursuzluk konusundaki endişelerini dile getirdi.
Görüşme sonunda İlham Tohti ziyaretçiden bu röportajı uğursuzluk yaşandıktan sonra açıklamısını istemişti. Dolayısıyla tutuklanmasının üçüncü yıldönümünde bu röportajı yayınlıyoruz.
İşbu rüportajın kanıt niteliğini korumak için aşağıda verilenler sohbetin orijinal kaydı olup, tahrir edilmemiştir hem de İlham Tohti’nin ana dili Çince olmayışından kaynaklanan cümle yapısı ve Çincede yaygın kullanılmayan sözcük veya kullanım şekilleri de olduğu gibi korunmuştur.
İlham Tohti: Yakınlarda yani bu bir kaç günde olanlar, bir kişi tesadüfen anlattı, aslında bu dosyaya sonradan ben de eklendim ya, 11 Uygur genç Haziran sonu Temmuz başlarında göz altına alındı, Üniversite öğrencileridir, Pekin’de. Onlar göz altına alındıktan bir kaç gün sonra ben ancak duydum ve hemen ilgili makamlara gittim, Üniversite yönetimi de dahil. Daha sonra onlar bırakıldılar.
Ancak başka bir kişi vardı, önceleri gözaltına alınan bir kişiymiş, öğrenci değil, toplumdaki bir şahıs. Pekin’de Arapça dil kursu açmış, bu şahsı daha önceleri duymamıştım, bu bir kaç gün önce duydum. Polis onu göz altına almış. O Pekin’de bir kaç yıldır Arapça dil kursu açıyormuş.
Başlangıçta o Arapça dil kursu açtığı için göz altına alınmıştı, sonraları ise nasıl olduysa öğrenciler de gözaltına alındılar, onunla tanışan öğrenciler. Daha sonra diğer öğrenciler bırakıldılar, o şahıs ise 2 ay gözaltında kaldı, 2 ay sorguya çekilmiş, çıktıktan sonra başkalara söylemiş, benim çevremdekiler de onunla görüşmüş, biz kayıt ettik neler sorulduğunu. Daha sonra o şahıs çok iyi yerlere yerleştirildi, o şahıs şimdilerde baya kilo aldı, durumları da değişti, yaşam koşulları falan.
O şahsın yanından Taliban’ın cihatları hakkında bilgiler ve bazı tanıtım videoları da içeren bir disk bulunmuş. Sonra bir asker (not: belki de polis) gelip şöyle demiş: “Bu diski İlham Toti sana vermiştir”. Ondan tanıklık etmesini istemiş. Koşullar da dahil olmak üzere malzemeleri ayarlamak için birkaç gece sürekli olarak “İlham Tohti, sabit disk, İlham Tohti sabit disk” söylemini tekrarlamış. “İyice düşündün mü? gitmene izin verilecek, Mobil sabit disk ve İlham”. Onu ikna etmişler.
En son, onun yeteneği sınırlı, hem beni de tanımıyor ya, o kişiye demiş ki: ” Siz koşulları hazırlayın, sonra benim ne demem gerektiğini yazıp veriniz, imza atayım, sonra bu hocayla buluşturun. Sonra beni korumanız lazım. Ben bu İlham Hocayı tanımıyorum, ne yapacağız?
İşte böyle, sonra o şahıs ikilemde kalmış, korkmuş. Sonra o başkalardan benimle görüşebilmek için tanıştırmalarını istemiş. Sonra o bir arkadaşı bulmuş, o kişi durmadan kayıt yapmış. O arkadaş şu an Pekin’de hem işi var.
İlham Tohti’nin arkadaşı:
Hocam, o şahıs bu işi ve bu belgeleri sizin üzerinize atınca Partimiz perde arkasındaki kara eli yakalamış oluyor ve büyük bir balığı yakalımış oluyor değil mi?
İlham Tohti: Evet, doğru, örgütlenmekmiş, onlar kendileri bir örgüttür aslında. Anasını satayım, bu herifler ne kadar karanlık böyle. Sonra ben bu belgeleri istedim. Dün bazı arkadaşlarıma verdim, eğer bir şey olursa zamanı gelince açıklayın diye. Bir kaç avukata vekalet verdim. Boş kağıda imzalı olarak. (Bu kısmı anlaşılmıyor), bu çok karanlık, anladınız mı?
İlham Tohti’nin arkadaşı: Bu olay Tian An Men’deki patlamadan sonra yakalanan iki kişinin bu işi organize edenin ABD elçiliğinden (Xie si wei)olduğunu itiraf etmesine benziyor.
İlham Tohti: Bakın, işte bu korkutmaktır(Tehdittir). Ben olduğunu inkar etmiyorum, üstelik gittikçe iyiye gitmeyeceğini biliyorum, bu durum devam edecektir. Ayrıca Şin Ciang (Doğu Türkistan)da gerçekleşen bazı olaylar, Korla, Piçan, Kaşgar (patlama olayı), bir çok genç canından vaz geçmiş durumda.
İlham Tohti’nin arkadaşı: İlham Hocam, sağlığınıza dikkat etmeniz lazım.
İlham Tohti: İşte böyle. Aslında şuan bana baya zulüm ediyorlar, çocuk bu yıl ilkokul yaşına geldi. Nüfus cüzdanını Nisan ayında alıp götürdüler. Ulusal Güvenlik. Sonra sen merak etme dediler ama geri vermediler. Sonra görüşüldü dediler, beni Şin Ciang’a yolladılar, çocuğu da götürdüm. Dönünce okul yok, okula almazlar ( eğer Pekin’e dönerse çocuk okula gidemez) nüfus cüzdanını Ekim ayında geri verdiler. En azından Temmuz ayında geri versilerdi.( Not: Pekin’e okullar 1 Eylülde başlar, eğer nüfuz cüzdanını Temmuz ayında geri alabilirse okula kayıt yaptırılabilirdi)
Soru: Çocuğun okula gitmesini istemiyor mu?
İlham Tohti: Evet. Çocuk, düşünsene 6 yaşında bir çocuk. Şu an ben eve öğretmen davet ederek evde ders aldırıyorum. Okul öncesi eğitim diyelim, her ay 4,5 bin yuan para gidiyor. Söylesene, biz gene de sakinliğimizi (rasyonelliğimizi) koruyoruz, bir inancımızdan dolayı. Bu inanç Uygur- Çin mutluluğuna olan inancımız, devlete olan inancımız, açıkçası kendi ideolojimize olan inancımızdır. Devam ediyoruz. Aslında ben de biliyorum, biz hiç bir şey elde edemeyeceğiz. Biz hiç bir zaman yüksek makamlara gelmeyi, zengin olmayı düşünmedik.
Aslında benim ekonomik durumum çok iyiydi. Şimdi bu durumdan dolayı benim ticari yollarım da kapandı. Önceleri benim Kazakistan’da bir fabrikada hissem vardı. 2009 yılında bir müfettiş ekibi oluşturdular, fabrikayı teftiş ettiler ve mühürlediler. Bu fabrika teröristlerindir diye. Sonra benim ortak korkudan benim %33 hissemi ret etti, yuttu. Ben de gidemedim. Gidebilseydim dava açardım. Elimde %33 hisse ile ilgili sözleşme vardı, o olunca yılda en az bir milyon (dolar) gelirim kesin olurdu. Fabrikayı büyütmenin yanında başka ticaretler de yapılabilirdi.
Sonra benim kadrom (Üniversitedeki), onlar yok da demiyor, var da demiyor, 3 yıldır maaş yok. Şu an yeni asistan olmuş biri gibi maaş alıyorum, asistan da demiyor. Derslerim iptal oldu, ders ücreti alamazsın, ders de veremesin, yüksek lisan öğrencisi veya lisans öğrencilerine de ders veremezsin. Bilimsel sempozyumlara da katılamam, ister okul tarafından ister devlet tarafından düzenlensin. Yazı da gönderemiyorum. Yurt dışında yayınlarsan Ulusal Güvenlik hemen gelir, çocuklarına zulüm eder, sonra yurt dışına da göndermeye cesaret edemezsin. Araştırmana izin yok, yapacak iş yok öyle değil mi?
Düşünsene, Yale Üniversitesi burs verdi, yurtdışına çıkmama izin vermediler. Yıllık 120 bin dolar burs idi, beni göndermediler. Kolombiya Üniversitesine göndermediler. Stanfort Üniversitesi ben referans olmuştum, yıllık 70 bin dolar burs, göndermediler, sadece kızıma (tek başına) çıkış izni verdiler. Şu anda yurtdışındaki bir çok kurumdan davet yazısı alabilirim, ama göndermiyorlar. (Not: İlham Tohti bir çok üniversiteden misafir bilim adamı olarak hem de burslu olarak davet edilmiş olup yurtdışına çıkışı yasaklanmıştır. 02.02.2013 tarihinde İlham Tohti kızı Cevher İlham ile birlikte Amerika’ya giderken havalimanında engellenmiş, sonra sadece Cevher’in tek başına çıkmasına izin verilmiştir. Cevher şu anda Amerika İndiana Üniversitesinde okumaktadır. 02.02.2013 tarihinde babasını son defa görmüştür)
Sen yol verirsin, sen boş verdikçe seni korktu zanederler. Senin mahvolmanı istiyorlar, ekonomik olarak, siyasi olarak, yaşamsal olarak tamamen yok olmanı istiyorlar, sana işte böyle zulüm ediyorlar. 2007 yılında araba almıştım. Şimdiyedek sadece 30 bin KM kullanmışım, arada kaç defa akü değiştirdim, araba kullanmasan da duruyor. 99 yılında güney Chaoyang semtinden bir daire almıştım, metre karesi 1500 dolardan. Şu an ben sadece okulun küçücük yatahkanesinde kalabiliyorum. Benim Şin Ciang’da kaç hektar toprağım vrdı, yok oldu, durup dururken yok oldu. İnternette de bilgiler silinmiş. Hiç bir yerde belgesi yok. Daha önce yatırım yapmıştım, şimdi hiç bir belge-ispat yok.
Soru: Mülkiyet sertifikası (tapu) olması gerekmiyor mu?
İlham Tohti: O zaman arazi sertifikası (toprak tapusu) henüz çıkmamıştı ama sözleşme vardı. Evimde arama yaparken alıp götürdüler. Her şeyi kopyaladılar. Şu an Urumçi’de beş dönüm yerim vardı, iyiki ev yapmışım, ev yapılmayan, boş olanın hepsini aldılar, kabul etmiyorlar. Şimdi yaptığım ev internette bilgisi görünmüyor, ama ev henüz duruyor. Ancak hiçbir belge yok.
Soru: Bir gün onlar kaçak yapı diyecek ve yıkacaklar değil mi?
İlham tohti: Evet. Kötü değil mi? Ben bunları medyaya açıklamadım, açıklamak ta istemiyorum. Çünkü açılarsam bir çok insan korkar, Uygur haklarını korumak istemez. Açıklamadım. Bunlar en az kaç yüz milyon eder, yurtdışındakiler hariç. Şu an benim çocuğumun ana okul işini çözmem lazım.( Not: İlham Tohti’nin 3 çocuğu olup büyük kızı yurtdışına gitmiş, 2012 yılında 6 ve 3 yaşlarında iki oğlu vardır). Eskiden ben başkalarına on binlerce yuan yardım ederdim, şimdi kim bana yardım edecek? Söylesene, biz inançalarımızı böyle sürdürüyoruz, kolay mı? Gerçekten kolay mı?
Soru: Bu durumda bile ÇKP’nın kötülüğünü söylemek istemiyorsunuz.
İlham Tohti: Sence faydası var mı? İşe yarar mı?
Soru: Sen şimdi hala inanıyor musun? İnanmıyor musun?
İlham tohti: Şimdi cevap vermek istemiyorum. Aslında herkes aynı, Şimdi söylersem ölümlere sebebiyet verebilir, sadece benimle kalırsa neyse, bir çok insana zarar verir. Aslında biraz önce o medya kuruluşu telefonla rüportaj yaptığında ben çok rahatsız oldum, ne diyeceğimi bilemedim. Konuşurken düşüncelerimi şaşırdım, aniden. Yoruldum, açıkça söylemek gerekirse kalbim yoruldu. Yarın onlar ne gibi saçma sapan suçları üzerime atacaklar bilmiyorum. Belkide uyuşturucu bulundurduğumu söylerler, veya silah sattığımı söylerler, beni Ladin’in adamı diyebilirler, terörist olduğumu söyleyebilirler, benim terör faaliyetlerimi veya casusluk faaliyetlerimi açığa çıkardıklarını söylerler. Pek çok iş böyledir.
Soru: Siz kendinizi her an bir şey olacakmış gibi mi hissediyorsunuz?
İlham Tohti: Ben her zaman bu duyguları yaşıyorum, kaç sene oldu. Çünkü ben onları tanıyorum. O kadar yıl oldu, ben onları biliyorum. Onlar beni her an şaşırtabilir. Belki bir jinayet dosyası, bana ait olmayan bir şeyi benim cihat malzemelerim olarak çıkarabilirler, şu silah benimdir, o uyuşturucu bana aittir, belki bir gün beni uyuşturucudan öldü derler, belki bir gün benim binadan kendimi attığımı söylerler, belkide beni araba çarptı derler. Aslında benim iradem sağlamdır, intihar etmem, uyuşturucu da içmem.
Soru: Hocam, şöyle olabilir mi: Bu konuşmaları ben şimdi kesinlikle açıklamam, ancak eğer bir gün siz her hangi bir suçla itham edilirseniz, göz altına alınırsanız, veya hüküm giyerseniz veya size gerçekten bir şey olursa ben bu konuşmaları yayınlayabilirim.
İlham Tohti: Olur. Aslında psikolojik olarak hazırlığımı yaptım. Bir çok dostuma söyledim.
Uluslararası Af örgütü “2016 İnsan hakları için yazalım” adlı uluslararası insan hakları dayanışma etkinliğinde Çin hükümetine İlham Tohti’yi hemen serbest bırakması çağrısını yapmıştı. Bu yazıdaki görüşler fikirler yazara ve röportaj verene ait olup, Uluslararası Af örgütünün resmi politikası veya meydanını aks ettirmeyebilir.
